Lehenik eta behin, guztia ez dela esnea argitu beharra dago. Europar Batasunak «esne» terminoa animalia-jatorrizkoari bakarrik esateko ematen du baimena. Salbuespen bi daude: arbendola-esnea eta koko-esnea. Eta ez da baimentzen, ez direlako gauza bera, haien jatorria eta ezaugarri nutrizionalak desberdinak direlako. Premisa horretatik abiatuta, zaila da alderaketak ezartzea, eta are zailagoa bata bestea baino osasungarriagoa dela esatea. Baliteke kontsumo-behar bera asetzen dutelako erostea; adibidez, laktosarekiko jasanezintasuna edukitzen bada, esnea landare-edariek ordezka dezakete gosaltzeko, kafe bat hartzeko...
Landare-jatorriko elikagai gehienek, hein handiagoan edo txikiagoan daukate azukre-kopuru jakin bat modu naturalean. Adibidez, fruta freskoak %10 du gutxi gorabehera. Hala ere, nutrizio-batzordeek ez dute azukre hori zenbatzen ezta haren kontsumoa murrizten (fruta freskoarena eta zuk edaten duzun edariarena). «Azukre erantsi» gisa ezagutzen direnetatik bereizten dituzte, fabrikatzaileak edo kontsumitzaileak nahita gehitzen dituenetatik, alegia (fruta-zukuetan, eztietan edo jeleatan daudenak barne hartzen dira). Izan ere, behi-esnearen etiketari erreparatzen badiozu, zenbait azukre daukala ikusiko duzu: produktuaren %5 inguru. Bestalde, olo-edaria ez da behi-esnea bezain elikagarria. Egia esan, askoz kaltzio gutxiago dauka eta, horregatik, fabrikatzaileek elaborazio-prozesuan zehar gehitzen diote kaltzioa. Kaltzioarekin edo kaltziorik gabe, azterlanek ez dute landare-edariei egotz daitekeen hobekuntza argirik ikusten. Era berean, ez da egiaztatu esneak osasunerako onura handirik edo mirarizko hobekuntzarik ekartzea, baina ez da inolako kalteren eragile.

Argi eta garbi utzi behar da esnea eta jogurta ez direla elikagai koipetsuak, %2,6 eta %3,8 gutxi gorabehera dute, hurrenez hurren. Hau da, jogurt natural oso batek (125 g) 3,25 g koipe ditu, eta baso bat esne osok (200 ml), 7,5 g inguru.
Urte askotatik hona, elikagai koipetsuek edo azukredunek aknea jasateko arriskua areagotzen duten eztabaidatzen da. 1930ean, txokolateari eta azukreari edo elikagai azukredunei egotzi zitzaien aknearen sorrera. Iodoaren faltak ere gaitz hori sortzen zuela esaten zen. 1960. urtean gutxi gorabehera, eztabaida hori berrikusi eta inolako loturarik ez zegoela erabaki zen. Baina eztabaida ez zen bertan behera geratu. 2005. eta 2008. urteen artean argitaraturiko ikerlan zientifikoek nolabaiteko lotura (baina ez oso argia) ezarri zuten nerabeen aknearen eta esnekien kontsumoaren artean, baina ikerlan haien kalitatea eskasa zen, ez zutelako argitzen esnekiak aknearen kausa ziren ala kointzidentzia bat baino ez. Hori dela eta, gaur egun, ez dago esnekiak ez hartzea gomendatzen duen batzorde zientifikorik edo osasun-agintaririk. Auzi honi buruzko ikerketa berriena 2013.ean argitaratu zen Pedriatrics aldizkarian, «Ebidentzian oinarrituriko gomendioak aknearen diagnosi eta tratamendurako pediatrian» izeneko lana. Hartan, aknea hobetzen zuen aldaketa dietetikoen probarik ez zegoela xedatu zen.
Edozein kasutan, esneki asko jatean dieta osasungarriaren oinarri diren beste elikagaiak gutxiago kontsumitzen dira. Elikagai horiek gutxi prozesaturiko landare-jatorrikoak dira. Komeni da, etxean fruta, barazki, leka, fruitu lehor gatz gabe eta osoko zereal (ogia, pasta, arroza edo osoko irina) barietate zabala egotea.

Fruta antzigartuek, hain zuzen, azukre erantsi kopuru handia daukate. Azukre gehiegi hartuz gero, umeek haginetako gaixotasunak edukiko dituzte epe laburrean (batez ere txantxarrak) eta epe ertain-luzean pisu gehiegi (gehiegizko pisua edo obetsitatea). Txantxarrak ez dira aho-hortzetako gaixotasun bakarra: haginetako esmaltea ez da behar bezala garatzen, haginak higatu egiten dira eta periodontitisa sortzen da (haginen inguruan dauden, eta haien euskarri gisa jarduten duten, ehunen inflamazioa eta infekzioa), besteak beste. Gogaikarriak izateaz bai, gaitz horiek umeen bizi-kalitatea txikitzen dute, elikatzeko-gaitasunean eta haien autoestimuan eragina daukatelako, eta, ondorioz, haien osasun orokorrean ere.
Gehiegizko pisuaren eta azukrearen arteko loturari dagokionez, «British Medical Journal» aldizkariak 2012ko urtarrilean argitaraturiko analisi zabal batean berretsi zuen hura. Gehiegizko pisua, aho-hortzetako gaixotasunekin alderatuta, are larriagoa da umeen osasunerako, 2 motako diabetesa bezalako gaixotasun kronikoak jasateko arriskua handitzen baitu.
Beraz, ez da komeni azukre kopuru handia erabiltzea umeek fruta jan dezaten. Horrez gain, fruta antzigartuek ez dauzkate fruta freskoen bitamina guztiak, beraz ezin dira elikagai baliokidetzat hartu. Laburbilduz, noizean behin kontsumi daitezke bakarrik eta ez dute fruta fresko osoa ordezkatzen.

Itsatsita geratzen diren pipitak hondoratuta egon edo pulpatik gailen daitezkeela ikusiko duzu. Azken horiek azalaren erresistentzia handitzen badute ere, haietariko askok garbitzean askatu egiten dira. Orokorrean, frutek pipita gutxi edukitzea nahiago dugu: ez dute osasunerako arriskurik , baina haiek jatean haginen artean geratzen direlako edo ahoan sentsazio zatarra uzten dutelako. Garrantzitsua da, fruta gordinak jatean, oso neurri erraz batzuk hartzea: haiek ondo garbitzea ur ugarirekin edo eskuak garbitzea haiek esku artean ibili baino lehen. Horrela, mikroorganismo patogenoek, bakterio jakin batzuek bezala, eragindako gaixotasun asko saihesten dira. Elikagaiak maneiatzeko jardunbide oker batzuen eta elikagaietatik eratorritako gaixotasunen edo elikadura-toxiinfekzioen arteko lotura frogatuta dago.
Laburbildurik, marrubiak gustatzen bazaizkizu eta pipitak nabaritzea ez bazaizu desatsegin edo deseroso iruditzen, jarrai itzazu haiek kontsumitzen; behar bezala garbituta, hori bai.

Ondo entzun duzu, ez da komeni zukua sarri kontsumitzea. Baina horrek ez du esan nahi ezin dezakegunik zuku naturalik edan, baizik eta neurriz egin behar dela. «Fruta-zukuak kontsumitzea elikadura osasungarri baten esparruan: «5 egunean» Batzorde Zientifikoaren Jarrera Dokumentua» delako dokumentuan informazio gehiago eskura daiteke, baina horretan fruta-zukuak
egunean behin bakarrik hartzea esaten da.
Ohar hori egin ondoren, nutrizioan adituak diren batzordeak azukre-kontsumoa murrizteaz mintzatzen direnean, ez dira mintzo azukre-ontzian daukagun azukre zuriaz soilik, baizik eta eztiaz, azukre zuriaren antzeko produktuez (kanabera-azukrea, siropeak, etab.), elikagaiei gehitutako azukreez eta zukuetan dagoen azukreaz, nahiz eta etxekoak izan. Gomendio horretatik kanpo geratzen dira, modu naturalean, fruta osoetan eta esnekietan dauden azukreak. Zukuak, fruta freskoaren ordezko gisa, gehiegi edateak bi arrisku dauzka: gorputzeko pisua handitzea eta 2 motako diabetesa. Baliteke horrek fruten azukreak, zuku bidez hartzean haiek mastekatu beharrean, gure gorputzean sartzen diren arintasun eta kopuruarekin lotura edukitzea. Pentsa ezazu zenbat denbora behar duzun hiru laranja oso jateko eta zenbat denboran edaten dituzu hiru laranja zukatu berri. Fruta osoa jateak asetasun-sentsazioa handitzen du, gutxiago janarazten gaitu. Gainera, zuntza kontsumitzen dugu.
Nolanahi ere, zukuak neurriz edaten badira (hilean gutxi batzuetan), ez dago arazorik eta guztia onura izango da.