Kontatzen duzunean hainbat aldagaik hartzen duten parte. Izozteak mikroorganismoen hazkundea gelditzen du eta elikagaiak hondatzen dituzten erreakzio biokimikoak moteltzen ditu, baina prozesuan zehar kalteak sortzen ditu, esaterako, testura aldatu eta desizoztean ikusgai egiten den osagaien kristalizazioa. Aldaketa horiek sarriagoak dira etxeko izozkailu batean industrial batean baino, etxekoak izozte-prozesu geldoa jarraitzen duelako, eta horrek izotzezko kristal handiak sortzen ditu. Izozte industriala, berriz, oso azkarra da; beraz, urezko kristal gutxiago eratzeaz gain, haien tamaina txikiagoa da. Ogia egin denetik izozten denera arte igarotako denborak ere eragina du: zenbat eta denbora gutxiago igaro, gero eta hobeto kontserbatuko da ogia. Ogia izoztea pentsatu badugu, onena ahalik eta arinen egitea da. Hori bai, behin hoztuta, eta ez bero dagoenean. Bestela, izozkailuaren tenperaturak gora egingo du, eta izozkailu barruan dauden elikagaiak partzialki desizoztu daitezke.
Ogia desizozteko, onena sareta baten gainean jartzea da, eta ez azalera lau baten gainean. Horrela, ogiak ez du askatzen duen hezetasuna gordeko. Presa baduzu, mikrouhinean desizoztu dezakezu ogia. Horretarako, sukaldeko paperean (edo antzekoan) biltzea komeni da. Denbora gehiago edukiz gero, mesedegarriena da giro-tenperaturara desizozten uztea (kontserbatzeko hotzik behar ez duen elikagaia delako) eta, ondoren, labean berotzea bere testura kurruskaria berreskura dezan.

Umeen elikaduraren mantenugai nagusienetakoak dira karbono-hidratoak edo karbohidratoak, aipatzen dituzun elikagaien osagai nagusia. Karbono-hidratoak bakunak edo konplexuak izan daitezke. Azken horiek umeen (eta helduen) beharretara hobeto egokitzen direnak dira. Zereal-garauetan (garia, arroza, zekalea, artoa) eta tuberkuluetan (patata) aurki daitezke. Osokoak badira, hobeto; zahia, zerealaren zuntza eta beste sustantzia bioaktibo onuragarri (fitokimikoak) dauzkatelako. Bestalde, karbono-hidrato bakunak eskuarki azukre edo azukre bakun gisa ezagutzen dira. Normalean, elikadura-industriak gozokiak, opilak eta marmeladak, besteak beste, bezalako produktuetan erabiltzen dituzte, eta haien kontsumoa ekiditea komeni da.
Karbono-hidratoen energia-ekarpena, 4 kcal/g, ezinbestekoa da umeentzat, batez ere 5 urteko ume batentzat, garatze- eta hazte-prozesuan dagoenarentzat. Karbono-hidratoen errazioen kopurua ume bakoitzaren beharretara egokitu behar da, pisua, hazte-abiadura eta jarduera fisikoa kontuan hartuta. Garrantzitsua da gastatzen duten energia kopuru berdina kontsumitzea oreka energetikoa lortzeko. Horrez gain, kalitateko karbono-hidratoak hartu behar dira: konplexuak eta osokoak. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gomendatzen du egunero hartzen den energiaren %45 eta %60 karbono-hidrato konplexuek osatzea.

Osoko irina zerealaren garau osoa ehotzearen emaitza da, haren atalik bereizi gabe. Horrela, bere osagai guztiak mantentzen dira (zuntza, bitaminak eta mineralak); beraz, harekin egindako produktu guztiek balio nutrizional altua daukate (irin finduarekin osagai horietatik gehienak galdu egiten dira). Osoko irinak kolore ilunagoa dauka, eta bere zapore gogorragoa eta kontzentratuagoa da. Horregatik, harekin egindako produktuen zaporea eta kolorea biziagoak dira. Glutena da garia, oloa, garagarra edo zekalea bezalako zerealen proteina nagusia eta, hartzidura-prozesuarekin batera, bizkotxoaren orearen egitura elastikoaren eta hanpatuaren arduraduna. Irina aukeratzeko orduan, zenbat gluten daukan jakitea komeni da. Bi mota daude: indarreko irina (gluten ugarirekin) eta irin ahulak (gluten gutxirekin). Azken horiek, «gozogintzarako» gisa ezagutzen direnek, gluten gutxi daukate, eta testura leunagoa eta hanpatuagoa ematen dute. Bestalde, hartzidura-prozesuan zehar, gozogintzan erabiltzen den legamia kimikoak orea ukitzean erreakzio kimiko bat sortzen da, eta labearen beroarekin batera, gas-burbuilak sortzen dira. Labean, burbuila horiek zabaldu egiten dira; ondoren, oreak bere bolumena handitzen du. Hori dela eta, bizkotxoak hanpatu geratzen dira. Asko dira gozogintzarako saltzen diren osoko irinak, garau bigunarekin egiten direnak, harrotasuna errazteko eta zapore leunagoa lortzeko. Hala eta guztiz ere, ez da prozesatua bezain arina, baina bai askoz nutritiboago.

Lehenik eta behin, gaur egun Espainian kontsumitzen ditugun arrautzek eta gainerako produktuek gero eta zorrotzagoak diren kontrolak pasatzen dituztela, kontsumitzaileentzako seguruak izan daitezen, jakin behar dugu. Gure herrialdean salgai dauden elikagaien segurtasuna eta higienea Elikadura arloko Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako Agentziak (AECOSAN) arautzen ditu. AECOSANek elikagaien zaintzaren alde egiten du, haiek osasuna epe laburrean edo luzean kalte dezakeen edozein egoeraren aurka babesteko. Agentzia horrek, arrautzen (eta gainerako elikagaien) kalitate ona eta kaltegabetasuna bermatzeaz gain, elikagaietarako sarbidea edo haiek erosteko gaitasuna, elikagai horien eskaintza eta eskuragarritasuna egoki izatea eta haien eskaintzaren egonkortasunak, sasoiaren edo urtearen arabera, gorabeherarik ezta eskasiarik jasan ez dezaten bermatzen ditu ere. Horrela, arrautzak denda batean erosten ditugunean, ziur egon gaitezke baldintza higieniko onetan daudelaz eta osasunerako kaltegabeak direlaz, nahiz eta orbanak eduki.
Gogoratu: nahiz eta arrautzetan orbanak ikusi, saia zaitez haiek ez garbitzea gorde baino lehen. Bestela, azala makalduko da; azalak babeserako hesi gisa jarduten du, eta hura makaltzean, bertako mikroorganismo batzuk sar daitezke (Salmonella bezala). Arrautza-azala oso zikin badago, hura garbi dezakezu, baina arrautza kontsumitu baino lehen. Arrautza bat kontsumitzeko moduan dagoen jakiteko trikimailu oso erraza da uretan murgiltzea, eta azaleratzen bada, ez da kontsumitu behar, arrautza horrek denbora asko duela, ur-eduki asko galdu eta aire-kamara handitu dela esan nahi baitu. Era berean, arrautza-azala apurtuta edo pitzatuta badago, arrautza bota egin behar da.

Jogurt mota horiek immunitate-sistemaren funtzionamendua hobetu eta mantentzeko daukaten ustezko gaitasuna dela-eta iragartzen dira. 1999. amaieraren eta 2000. hasieraren artean argitaratu ziren aurreko azterketa batzuek Lactobacillus casei DN-114.001 izeneko bakterio mota batek erantzun immunea modulatu zezakeela adierazten zuten. 2006. urtean, elikadura-legegintzaren arloko agentzia europar garrantzitsuenak, Elikagaien Segurtasuneko Europako Agentziak (EFSA), bete beharreko erregelamendua argitaratu zuen. Haren arabera, elikagai edo sustantzia batek osasun-adierazpen bat edukitzeko, ezinbeste zuen froga fidagarriak aurkeztea. Erregelamendu hori eta haren eguneratzeak Elikadura arloko Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako Agentziaren (AECOSAN) esteka honetan kontsulta daitezke: https://www.aecosan.msssi.gob.es/AECOSAN/web/seguridad_alimentaria/subdetalle/tipos_declaraciones.htm
Adierazitako bakterioak, ezta beste bakteriorik ere, ez zuen EFSA agentziaren iragazki zorrotza gainditu. Hala ere, enpresek immunitate-sistemaren funtzionamenduan eragina duten bitaminak gehitu dituzte beren jogurtetan, esaterako B6 edo E bitaminak. Dena dela, bitamina horien falta ez da arazo bat estatuko biztanleriarentzat (Espainian Dieta bidez hartzen denari buruzko Nutrizio Inkestan, ENIDEn, Osasun Ministerioak egindakoan, froga daitekeen bezala). Horrela, bitamina horiek faltan dituzularen diagnostikoa eduki ezean, jogurt mota horiek ez dira betiko jogurtak baino hobeak izango zuretzat. Bitamina horiek elikagai oso osasungarrietan aurki daitezke ere, adibidez fruitu lehorretan (arbendolak, hurrak, intxaurrak, etab.), fruta batzuetan (platanoa, ahuakatea, etab.), barazkietan, oliba-olioan...